یکی از صفت یی که باعث سقوط شخصیت انسانی می‌شود و زندگی را برای اطرافیان آن شخص بسیار سخت خواهد کرد، بد اخلاقی افراد است. فرقی نمی‌کند که شما در چه جایگاهی هستید، اگر اخلاق خوب نداشته باشید هیچ فایده ای برای خود و دیگران ندارید. اگر رئیس جمهور یک مملکت هم باشید یا اینکه سرمایه دار ترین فرد دنیا هم باشید اما اخلاقی خوش نداشته باشید، ارزشی برای شما وجود نخواهد داشت. بد اخلاقی یک گناهی است که صاحب خودش را به هلاکت می‌رساند و پُلی برای انتقال از گناهی به گناه کبیره دیگر خواهد بود.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:« ای علی، هر گناهی توبه ای دارد؛ جز بداخلاقی، زیرا هرگاه انسان بداخلاق از گناهی خارج می شود (توبه می کند)، به گناه دیگری دچار می شود.[1] زندگی انسانی و رسیدن به کمال انسانیت در گرو نر‌م‌خویی و خوش‌اخلاقی است، لکن بد اخلاقی و تندخویی می تواند محیط زندگی را مسموم کند و سرانجام نامطلوب دنیوی و اخروی را به همراه خواهد داشت.زندگی کردن با افراد بداخلاق و تندخو هیچ کیفیتی ندارد و باعث اذیت و آزار همنشینان می‌شود.

اگر شما دائما در حال عبادت باشید؛ اما با خانواده خودتان خوش اخلاق نباشید، آن عبادت هیچ ارزشی نخواهد داشت. فرقی هم ندارد که زن یا مرد باشید. آن چیزی که باعث ارزش انسان می‌شود جنسیت آن نیست، بلکه اخلاق نیکوی آن است. اگر می‌خواهید در بین دیگران محبوب باشید و خداوند با نگاه مهربانه به شما بنگرد باید رفتار خودتان را نیکو و خوش نگه دارید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند؛ فلان زن روزها را روزه می ‏گیرد و شبها را به عبادت مى ‏گذراند امّا بداخلاق است و همسایگانش را با زبان خود می ‏آزارد، حضرت فرمود: خیری در او نیست، او دوزخی خواهد بود.[2]

بداخلاقی و تندخویی آنقدر مذموم و نکوهیده هستند که در احادیث وارد شده است که به آدمی که اخلاق نیکو ندارد دختر ندهید. حسین بن بشار واسطی می‌گوید به امام رضا (علیه السلام) نامه ای نوشتم و از ایشان پرسیدم، یکی از خویشانم که فردی بد اخلاق است دخترم را خواستگاری می‌کند، دخترم را به وی بدهم یانه؟ فرمودند:  اگر بد اخلاق است دخترت را به وی نده. [3] طبق این روایت ها معلوم می‌شود که بد اخلاقی دارای افت های زیادی هست که این همه مورد نکوهش قرار می‌گیرد.

وقتی اخلاق شما نیکو نباشد، ابایی نیز ندارید از اینکه دیگران را مورد اذیت و آزار قرار بدهید و همین تجربه باعث خواهد شد که گناهان شما روز به روز افزوده شود و شما زمانی به خودتان خواهید آمد که در منجلاب گناه غرق شده اید.

توجه؛ اخلاق بد باعث گناهانی مانند؛ مردم آزاری، تکبر، غرور، دروغ، غیبت و ظلم در حق خویشاوندان و … خواهد شد. اما اگر بتوانید اخلاق نیکو را سرلوحه زندگی خودتان قرار بدهید، می توانید از بسیاری از این گناهان پیشگیری کنید.

انسان با بدخُلقی و خشمی که از خودش نشان می‌دهد، دوستان و جامعه و منطقه ی تحت نفوذش را از دست می دهد و اعتبار و شخصیتی برای او باقی نمی‌ماند. مثلا یک فردی که میوه فروشی دارد و قیمت آن ارزان تر از جاهای دیگر است، فروشنده ای دارد که اخلاق نیکویی ندارد و با عصبانیت نسبت به مشتری ها برخورد می‌کند، این مغازه به زودی مشتری هایش را از دست خواهد داد.

اما همان مغازه بعد از اینکه فروشنده را عوض می‌کند و یک فرد خوش اخلاق را جایگزین فرد بداخلاق قبلی می‌کند، فروش مغازه او نیز بیشتر خواهد شد. یا اینکه فردی رئیس جمهور یک مملکتی باشد اما دارای اخلاق سوء باشد، با اینکه منتخب خود مردم بوده است اما محبوبیت خود را از دست خواهد داد چون سوءِخلق باعث می شود که یاران و معاشران از دست بروند.

شما می‌خواهید ساختمان بزرگی را آتش بزنید و داخل آن می شوید و درب آپارتمان را قفل می کنید و کلید آن را به بیرون پرت می کنید، آن وقت این آپارتمان را آتش می‌زنید. باید بگویم که اولین شخصی که آسیب خواهد دید خود شما خواهید بود. فرد بد اخلاق هم دقیقا همین گونه است. شما با رفتار سوء و عصبانی، روح خودتان را اسیر مرده و دائما شکنجه می کنید.

شاید شما کارهای مهم و ارزشمندی برای دیگران انجام داده باشید؛ اما چون اخلاق نیکویی ندارید، دائما بر دیگران منت می‌گذارید و باعث از بین رفتن آثار خوبی های انجام داده می شوید و شیرینی کارهای انجام داده را با تلخ کامی و بداخلاقی عوض می کنید. امام صادق (علیه السلام ) می‌فرمایند: بدخویی کردار را تباه می‌سازد همچنان که سرکه عسل را از بین می‌برد. [4]

توجه: همسر، دوست، فرزند، همکار و آشنایان شما دوست دارند که همیشه خصوصیت های خوب شما را مشاهده کنند و از بودن در کنار شما احساس لذت کنند. اگر رفتار شما خوب باشد، دور و اطراف شما هم همیشه شلوغ خواهد بود و احساس آرامش  و پشت گرمی خواهید کرد. اما اگر رفتار سوء داشته باشید، فردی آنها خواهید شد و احساس افسردگی به سراغ شما خواهد آمد.  حضرت علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «تندخویی زندگی را مشقت بار و سخت می‌سازد»[5]

پی نوشت :
[1] بحارالانوار، ج 74، ص 48
[2] بحار الانوار، جلد 71 صفحة 394 ح 63. منتخب میزان الحکمة: 184
[3] من ‏لایحضره ‏الفقیه، جلد 3، صفحه 409
[4] اسماعیلی یزدی، عباس؛ فرهنگ صفات، قم: چاپ اسوه، 1386 ش، چاپ اول، صفحه 640
[5] تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، مطبعة مکتب الاعلام الاسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378 ش، چاپ دوم، صفحه 264